Bilinirlik anlamında geri planda kaldığına bakmayın, K vitamininin hayvansal orijinli versiyonu olan K2 vitamini sağlığın vazgeçilmez bileşenlerinden biri. Bu önemli molekülü bilimsel yayınların ışığında inceleyeceğiz.
Bilim dünyasının K vitamini ile ilk tanışması kan pıhtılaşmasında oynadığı hayati rol üzerinden gerçekleşti. Bundan yaklaşık yüz yıl önce, Danimarkalı bir biyokimyager olan Carl Peter Dam bir tıp dergisinde yayımlanan makalesinde, keşfettiği bir molekülden bahsediyordu. Dam, ismini kan pıhtılaşmasında (yani literatürdeki ismi ile kan koagülasyonunda) oynadığı rolden alan K vitaminini keşfi ile 1943 yılında Nobel Ödülüne layık görüldü. Zaman içinde K vitamini, K vitamininin sağlık için önemi hakkında daha fazla şey öğrendik. Hatta bazı bilim insanlarına göre bu vitamin sağlıklı bir yaşam ve diyet arasındaki sıkı ilişkinin genelde atlanan, göz ardı edilen eksik halkası.
Öncelikli bu vitaminin iki formu olduğunu belirtmek gerekiyor. Bitkisel orijinli olan K1 vitamini (filokinon) ve hayvansal gıdalarda, fermente besinlerde bulunana K2 vitamini (menakinon). K2 vitamini kaynaklarından biri de bağırsaklardaki probiyotiklerdir. Mikrobiyomdaki bazı dost bakteriler K2 vitamini üreterek sağlığımıza katkıda bulunur.
K Vitamini Eksikliğiniz Varsa
Bebeklerde hayat kurtaran protokollerden birinin doğumdan hemen sonra yapılan K vitamini enjeksiyonu olduğunu biliyor muydunuz? Yenidoğanlarda kanlarının pıhtılaşmasını sağlayacak miktarda K vitamini bulunmaz ve K vitamini takviyesi sayesinde olası kanamaların önüne geçilir. Bebeklerdeki K vitamini eksikliğinin bir nedeni bu vitaminin plasentadan bebeğe geçişinin çok az olmasıdır, üstelik bebeğin mikrobiyomu henüz tam oluşmadığı için bağırsak florasındaki K vitamini üretimi de çok azdır.
Bu bilgiden sonra yetişkinlerdeki K vitamini eksikliğine, olası nedenlerine ve semptomlarına geçelim. Ne demiştik? K vitaminini besinlerden ve bağırsaklardaki dost bakterilerden sağlarız. Eğer çok fazla antibiyotik kullanıyorsanız bağırsaklarınızdaki ekosistemde de ciddi sorunlar olması kaçınılmazdır. Tek bir doz antibiyotik kürü bile bağırsak florasındaki K vitamini üretiminin sekteye uğramasına neden olur. Üstüne bir de zayıflamak için sağlıklı yağlardan uzak duruyorsanız (ki bu en büyük sağlık hatasıdır, kilo vermek şöyle dursun daha da kilo almanıza neden olur) durum daha da vahim bir hâl alır. Çünkü diyetinizde yeterli yağ yoksa besinlerle aldığınız K vitamini vücut tarafından kullanılamaz.
Peki K vitamini eksikliğinden ne zaman şüphelenmeniz gerekiyor? Aşağıdaki semptomlar tanıdık geliyorsa, bu belirtilerin bir ya da birkaçını deneyimliyorsanız K vitamini eksikliğinden muzdarip olma ihtimalinizi göz önüne alın…
- Bir yeriniz kesildiğinde kanı durdurmakta zorlanıyorsunuz
- Vücudunuz çok kolay morarıyor ve morluklar zor geçiyor
- Tırnaklarınızın altında kırmızı lekeler oluşuyor
- Burnunuzun sık sık kanamasından şikâyetçisiniz
Önemli Bir Yapıtaşı
K vitamini eksikliği belirtilerinin sadece kan pıhtılaşması ile ilişkili olduğuna bakmayın, bu K vitamininin sağlıklı bir yaşam adına üstlendiği rollerden yalnızca biri.
- Kalp ve damar sağlığı: 222 bin 592 katılımcının yer aldığı 21 araştırmanın bulgularının analiz edildiği bir meta-analiz, K1 ve K2 vitamini açısından zengin bir beslenme modeline geçmenin kalp hastalıklarına yakalanma riskini azaltabileceğini işaret ediyor (1). 2021 yılında yayımlanan bir review da benzer bulguları paylaşıyor (2). K vitamininin bu koruyucu gücü damarlardaki kalsiyum birikimini engelleyici etkisiyle ilişkilendiriliyor.
- Kemik sağlığı: K2 vitamini, kemik ve dişlerin ham maddesi olan kalsiyum metabolizmasında son derece önemli bir rol oynar -kalsiyum bağlayıcı proteinleri (matriks GLA protein ve osteokalsin) aktive ederek kemik yapımında, kemiklerin yoğunluğunun korunmasında etkin bir görev üstlenir. Özellikle kemik erimesine eğilimin arttığı menopoz dönemindeki kadınlar diyetlerinin bu vitamin kaynakları açısından zengin olmasına özen göstermeli, gerekiyorsa diyetlerini takviye ile desteklemeliler. 2022 yılında yayımlanan bir meta-analiz için menopoz dönemindeki 6 bin 853 kadının yer aldığı 9 bilimsel araştırma incelendi (3). Çalışmanın bulguları K2 vitamini takviyesinin kemik erimesini önlemede, kemik sağlığını korumada olumlu etkisi olduğunu işaret ediyor.
- Diş sağlığı: Sağlıklı dişlerin sırrı da K vitamininde saklı. K vitamininin bu etkisi, aynı kemik sağlığında olduğu gibi, kalsiyum metabolizmasında üstlendiği görevler üzerinden geçekleşiyor. 2023 yılında yayımlanan ve 4 bin 965 kişinin yer aldığı bir çalışma, K vitamini takviyesinin diş sağlığını korumada fayda sağladığı, ileri yaşlarda karşılaşılan diş kayıplarını önlemeye yardımcı olduğu yolunda bulgulara sahip (4). İlginç bir bilgi: Salya bezlerinde de K vitamini bulunur ve bu yolla ağıza salgılanan K vitamini ağız florasında bulunan ve diş çürümesine neden olan Lactobacillus acidophilus adlı bir bakterinin azalmasını sağlar (5)
Sinerjik Etki: D3 Ve K2
D3 vitamini ve K2 vitamininin bir arada etkili bir güç yarattığını biliyor muydunuz?
Araştırmalar sağlıklı, güçlü kemikler için bu iki vitaminin birlikte çalıştığını, birbirlerini desteklediklerini gösteriyor (6). D3 vitamini kalsiyum emilimini artırırken K2 vitamini absorbe edilen kalsiyumun kemikler tarafından en etkin biçimde kullanılmasını sağlıyor. Kemik yoğunluğunuzu korumak, kemik erimesine karşı etkili bir savunma hattı istiyorsanız bu iki vitaminin sinerjik gücünden faydalanmanız gerekiyor - birinin eksikliğinde kemik metabolizması da sekteye uğratıyor.
Püf Noktası
Brokoli, Brüksel lahanası ve ıspanak, pazı gibi yeşil yapraklı sebzeler K vitamininin bitkisel orijinli formu olan K1 vitamini açısından zengin kaynaklardır. Ancak K1 vitamininin sadece %10 - %15’inden faydalanabiliyoruz. Bu yüzden de diyetinizdeki K vitaminini artırmak istiyorsanız K2 formunu, yani hayvansal orijinli kaynakları, tercih etmeniz daha etkili bir yol olacaktır.
En zengin K2 kaynaklarının başında ciğer, böbrek gibi organ etleri var. Dana eti, serbest gezen tavuk ve serbest gezen tavuğun yumurtası da yüksek miktarda K2 vitamini içerir. Listeye geleneksel yöntemlerle mayalanmış peynir çeşitlerini de ekleyebilirsiniz.
Takipte Kalın
K vitamininin faydalarının kalbinizi, kemiklerinizi korumakla sınırlı olmadığını işaret eden çalışmalar var. Bu bulguların daha fazla bilimsel araştırmayla, daha fazla yayınla desteklenmesi gerekiyor. Mesela K vitamininin sağlıklı beyin fonksiyonları için de önemli bir yapıtaşı olabileceğini işaret eden yayınlar var. 65 yaş üstü katılımcıların yer aldığı çalışmalar, kandaki düşük K vitamini değeri ile bilişsel ve davranışsal fonksiyonlardaki gerileme arasında bir ilişki olabileceği yolunda bulgulara sahip (7) (8) (9). Bu araştırmaların hepsi de K vitamininin Alzheimer ve demans gibi hastalıkları önlemede fayda sağlayabileceğini işaret ediyor,beyin sağlığı üzerindeki bu olumlu etkinin ise plak oluşumunu engellemek, damarların kireçlenmesini önlemek gibi farklı mekanizmalar üzerinden gerçekleştiği düşünülüyor.
Diğer yandan K vitamininin karaciğer kanseri gibi bazı kanser türlerini engelleyebileceği, kanserin nüksetme riskini azaltabileceği yolunda bulgulara sahip çalışmalar da gündemde (10) Bu araştırmalar şimdilik hayvan deneyleriyle sınırlı olsa da, gelecekte K vitamini üzerine yapılacak çalışmaların hangi alanlara yoğunlaşacağı konusunda bize fikir veriyor.
REFERANSLAR:
- “Association of vitamin K with cardiovascular events and all-cause mortality: a systematic review and meta-analysis” H. Chen, Eur J Nutr, Eylül, 2019, 58(6):2191-2205.
- Vitamin K2- a neglected player in cardiovascular health: a narrative review, E.Hariri, BMJ Journals, 2021, Volume 8, Issue 2
- “Efficacy and safety of vitamin K2 for postmenopausal women with osteoporosis at a long-term follow-up: meta-analysis and systematic review” M. Zhou, J Bone Miner Metab, Eylül 2022;40(5):763-772.
- “Association of vitamin K, fibre intake and progression of periodontal attachment loss in American adults” Y. Chuang, Mayıs 2023, BMC Oral Health 23: 303.
- “Effect of Probiotics on Dental Caries and Periodontal Pathogens: An In Vitro Study,” S. Routh, Journal of Orofacial Sciences, Kasım 2019, s. 49-54.
- “The combination effect of vitamin K and vitamin D on human bone quality: a meta-analysis of randomized controlled trials” X. Kuang, Food Funct, Nisan 2020, 30;11(4):3280-3297
- “Molecular Mechanism of Vitamin K2 Protection against Amyloid-β-Induced Cytotoxicity” Huang SH, Biomolecules Mart 2021; 11(3):423.
- “Growing Evidence of a Proven Mechanism Shows Vitamin K2 Can Impact Health Conditions Beyond Bone and Cardiovascular” Katarzyna Maresz, Integr Med (Encinitas), Ağustos 2021;20(4):34–38.
- “Vitamin K2 Holds Promise for Alzheimer’s Prevention and Treatment.” Popescu A, German M. Nutrients. 2021,13,2206.
- “Vitamin K2 Inhibits Hepatocellular Carcinoma Cell Proliferation by Binding to 17β-Hydroxysteroid Dehydrogenase 4” L. Kong, Front Oncol, Kasım 2021, 9:11:757603.
