Safran, sağlığı destekleyen pek çok şifalı etkiye sahip bir bitki. Bu özel bitkiden elde edilen baharat ise adeta bir mücevher değerinde. Binlerce yıldır geleneksel tıbbın baş tacı olan bu bitkinin sağlık faydaları bilimsel çalışmalarla da kanıtlandı.
Dünyadaki önemli safran (Crocus sativus) üreticilerinden biri Türkiye. Bu bitki ülkemizde en çok Safranbolu’da yetişiyor. Zaten bu tarihi kasabamız da ismini bu baharattan almış. Hatta 19. yüzyılda Osmanlı’nın yurtdışına sattığı bu baharatın hemen hepsi Safranbolu’dan gidiyordu. Doğu ve Uzak Doğu mutfağında yemekleri çeşnilendirmek için kullanılan bu değerli baharat, öyle güçlü bir aromaya sahip ki bir küçük parçası bile içine katıldığı yemeği başka bir lezzet seviyesine taşımaya yetiyor.
Safran Nedir?
Safran çiçeği iris familyasından, mor ve sarı renkli bir çiçektir. Bu albenili çiçekten elde edilen baharatın mücevher değerinde olmasının en önemli nedeni ardında yatan büyük emek. Bu değerli baharat, sabah gün doğmadan toplanan çiçeklerin tam ortasındaki minik sarı iplikçiklerden (Stigma) elde edilir. Alacakaranlıkta toplanan çiçeklerin orta kısmındaki minik iplikçikler ayrılır ve parlak, turuncuya çalan sarı kısım kurutulmaya bırakılır.
Bu son derece meşakkatli, zor bir iştir, büyük emek ve sabır ister. Bu baharatı bu derece değerli ve pahalı kılan onca emeğe rağmen elde edilen miktarın azlığıdır. Sadece 10 gram elde etmek için yaklaşık 10 bin çiçek toplanması gerekiyor. Bu şu anlama geliyor; bir kilo safran elde etmek için 100 binin üzerinde çiçek toplanmalı!
Safranın Faydaları Nelerdir?
Safran ne işe yarar? Hangi sağlık sorunlarında faydalanabiliriz? Safran çiçeğinden elde edilen baharatın şifalı etkileri için kullanılması insanlık tarihi kadar eski, kadim bir uygulama. Hipokrat ve Bergamalı hekim Galen öksürük, mide rahatsızlığı, humma, kanama, uykusuzluk ve kalp rahatsızlıklarını tedavi etmek için safran kullanırdı. Geleneksel tıpta bronşit tedavisinde, güç verici etkisi, doğurganlığı ve cinsel gücü artırıcı etkisi, sakinleştirici ve ağrı kesici özelliği için kullanılıyor.
Şimdi bu bitkinin bilimsel çalışmalarla da desteklenen faydalarını keşfedeceğiz.
- Güçlü antioksidan kapasite: Bu değerli bitkinin içinde 150’den fazla bileşen bulunur. Mesela pikrokrosin, ona kendine özgü yoğun lezzeti verir. Safranal, karakteristik aromasının kaynağıdır. Minik bir parçasıyla metrelerce kumaşı parlak turuncuya boyayabilen madde ise krosindir. Aynı zamanda tıbbi özelliklerinin başlıca kaynağı da yine bu bileşendir. Tüm bu aktif maddeler bir araya geldiğinde, hücreleri serbest radikal hasarına karşı koruma altına alan adeta bir süper güç ortaya çıkar.
- Ruh haline, depresyona iyi gelir: Geleneksel tıpta yaygın olarak kullanılan bu değerli bitkinin faydalarından biri de ruh sağlığı üzerindeki olumlu etkisidir. Doğal bir antidepresan mı arıyorsunuz? İşte safran! Depresyon tedavisinde etkili bir bitkisel alternatif olduğunu gösteren pek çok bilimsel yayın mevcut. Bunların en yenilerinden biri ise 2025 yılında yayımlanan bir çalışma1. Araştırma, safran ekstresinin stres kontrolünde, anksiyeteyi ve depresif semptomları hafifletmede etkili sonuçlar sağladığını gösteriyor. Bir yanda ciddi yan etkileri olan antideprasanlar (bu ilaçların reçetelerini okuduğunuzda bunların arasında intihara eğilimi artırma gibi bir yan etki olduğunu da göreceksiniz!), diğer yanda ise depresyonla savaşırken yanında pek çok şifalı etki sağlayan bitki.
- Kalp sağlığını destekler: Kadim tıpta kalp sağlığını korumada kullanılan safran bitkisinin bu etkisi bilimsel yayınlarla da destekleniyor. Dilerseniz 2022 yılında Frontiers in Nutrition dergisinde yayımlanan meta-analize bir göz atalım2. Bu meta-analiz için safran takviyesinin kalp sağlığı üzerindeki etkisini araştıran 32 bilimsel çalışma incelenmiş. Bu bitki kalp kriziyle ilişkilendirilen enflamatuar markörlerin ve halk arasında kötü kolesterol olarak bilinen LDL değerinin düşmesinde fayda sağlıyor. Kalp krizinin başlıca nedeni, kalp ve damar sağlığının en büyük düşmanı olan Tip 1 diyabetle savaşıyor. Kan şekerini dengeliyor ve insülin direncini kırmaya yardımcı oluyor. Bir diğer etkisi de vücuttaki nitrik oksit üretimini artırmasıdır. Sağlık için elzem olan bu molekül, kan damarlarının gevşemesini sağlayarak kan akışını dengeler ve yüksek tansiyon problemiyle savaşır. Bu kapsamlı meta-analizde güçlü antioksidan özelliklerinin de kalp sağlığını desteklediği not düşülmüş.
- Sindirim sorunlarına iyi gelir: Hazımsızlık problemi çekiyor, yemek sonrası şişkinlik, gaz sorunları yaşıyorsunuz. Bu tür sindirim sorunları genelde akşamları ortaya çıkar. Yemekten sonra, aşağıda tarifini verdiğim bir bardak safran çayı içmek hazımsızlık problemine birebirdir. Tabii ki bu şifalı çayı sadece sindirimi rahatlatmak için değil, antioksidan özellikleri, ruh hali üzerindeki olumlu etkisi, uyku kalitesini artırmak gibi faydaları için de tüketmenizi tavsiye ediyorum.
- Adet döngüsünü ve hormonal dengeyi düzenler: Bilimsel çalışmalar, safran ekstresinin mensturasyon öncesi (adet öncesi sendromu) şikayetleri hafifletmede etkili olduğunu, ağrı kesici fayda sağladığını ve daha da önemlisi düzensiz adet döngüsünü dengelediğini gösteriyor3. Menopoz problemlerini hafifletmede de etkili bir bitkisel takviye olarak kullanılabilir. Premenopoz semptomlarından şikayetçi olan 86 kadının yer aldığı bir çalışma için, katılımcılardan bazıları plasebo alırken diğer gruba günde iki defa 14 mg safran ekstresi verildi4. 12 haftanın sonunda ekstre alan kadınlarda sıcak basması, uyku sorunları, gerginlik, şişkinlik, depresif ruh hali gibi menopoz öncesi dönemle ilişkili şikayetlerde önemli bir azalma olduğu görüldü.
- Erkeklerde ereksiyon sorunlarında etkilidir: Geleneksel tıpta afrodizyak özelliği ile bilinen bu bitkinin ereksiyon bozukluğu yaşayan erkeklerde fayda sağladığını, performansı artırdığını bilimsel çalışmalar da gösteriyor5 . Safran ekstraktının bu etkisi farklı mekanizmalar üzerinden işlese de en önemlisi vücuttaki nitrik oksit konsantrasyonunu artırarak damarların genişlemesini, kan akışının fazlalaşmasını sağlaması.
- Zihinsel sağlığı destekler: Zekanızı keskin tutmak, ileri yaşları güçlü bir hafıza ile karşılamak için faydalanabileceğiniz bitkisel güçlerden biri de safrandır. Beyin sağlığı, bu bitki üzerine yapılan araştırmaların odak noktası olarak ön plana çıkıyor. Bu etkinin merkezinde, bitkinin içindeki karotenoid bir bileşen olan krosin yer almaktadır. Bilimsel çalışmalar krosin maddesinin beyin sağlığını farklı mekanizmalar üzerinde desteklediğini gösteriyor. 2024 yılında yayımlanan bir çalışmaya göre krosin, nörotransmitter fonksiyonunu, yani hücreler arası iletişimi koruma altına alıyor ve beyin hücrelerindeki enflamasyonu, oksidatif stresi azaltıyor6. Sözün özü; safran, modern çağın kabusu haline gelen Alzheimer hastalığından korunmada, zihinsel kapasiteyi desteklemede etkili bir bitkisel güç. İleri yaşlarda safran takviyesi almak için bir neden daha var; halk arasında sarı nokta hastalığı olarak da bilinen, körlüğe kadar giden makula dejenerasyonunun ilerlemesini yavaşlatıyor7. Yani göz sağlığını desteklemeye, korumaya da yardımcı.
- Uyku sorunlarına iyi gelir: Safran, uyku kalitesini artıran ve uykuya geçişi kolaylaştıran etkilerle ön plana çıkmaktadır. 2023 yılında yayımlanan, 379 katılımcının yer aldığı 5 klinik deneyin incelendiği bir çalışmada, safran ekstresinin uyku sorunlarında etkili olduğu, geçişi kolaylaştırdığı ve düzeni artırdığı gösterilmiştir. Eğer uykusuzluk çekiyor, uykunuz sık sık bölünüyorsa, bu takviyeyi kullanabilir ya da gece yatağa girmeden önce, aşağıda tarifini verdiğim çayı içebilirsiniz.
Safranın Cilt Sağlığına Faydaları Nelerdir?
Daha pürüzsüz ve genç görünümlü bir cilt için de safrandan faydalanabileceğinizi biliyor muydunuz? Peki bilimsel bulgular bize ne anlatıyor? Bitkinin güçlü antioksidan özelikleri cilt hücrelerini çevresel faktörlere karşı koruma altına alıyor, serbest radikal hasarını nötralize ediyor. Özellikle krosin maddesinin cildi güneş ışınlarının yaşlandırıcı etkisine karşı dirençli kıldığını, melanin molekülünü baskılayarak kahverengi lekelerin görünümünün hafiflemesini sağladığını gösteren bilimsel yayınlar var9. Melanin ciltte olması gereken, cilde doğal rengini veren bir madde. Ama güneş, yaşlanma, sigara içmek ve hava kirliliği gibi faktörlere bağlı olarak üretimi tetiklendiğinde ciltte lekelerin oluşmasına ve cildin renk bütünlüğünün bozulmasına neden oluyor. 2023 yılında Journal of Herbal Medicine’da yayımlanan bir çalışma safran ekstraktının içeriğinde bulunan krosin, pikrokrosin, safranal, krosetin gibi bileşenlerin cildin gençliğiyle özdeşleştirilen kollajen ve hyalüronik asit üretimini artırdığını, yaraların iyileşmesini hızlandırdığını gösteriyor10.
Safran Nasıl Kullanılır?
Hastalıklardan korunmak, sindirim sorunlarını gidermek, menopoz semptomlarını hafifletmek, uyku kalitesini artırmak için safran çayının şifalı etkilerinden, antioksidan gücünden yararlanabilir, yemeklerinizi çeşnilendirebilirsiniz. Ancak optimum etki için takviye kullanmanızı tavsiye ediyorum. Safran ekstreleri, belirli dozlarda standardize edilmiş etken madde içerirler ve insan sağlığı açısından da bu şekilde doze edilmiş ekstreleri kullanmak doğru olur.
Safran Kullanırken Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Hamilelikte ve emzirirken safran ekstresi kullanmayın.. Tabii ki bu dönemde de yemeklerinizi safranla çeşnilendirmenizde, çayını tüketmenizde hiçbir sakınca yok.
Safran Satın Alırken
Söz konusu dünyanın en pahalı baharatı olunca suistimal de çok oluyor. Aman satın aldığınız safranın gerçek olduğundan emin olun. Safran benzeri bitkiler, özellikle de aspir safran diye satılabilir ve doğal olarak şifalı özelliklere sahip değildir. Böyle değerli, böyle pahalı bir baharatın bozulmasını istemezsiniz! Bu değerli baharatı hava geçirmeyen, özel ambalajlarda saklayın. Bu şekilde tazeliğini bir-iki sene koruyabilir.
Günlük Safran Tüketimi Ne Kadar Olmalı?
Safranı çay olarak içecekseniz, aşağıda verdiğim tarifi hazırlayıp günde iki bardak tüketebilirsiniz. Eğer takviye olarak alacaksanız, bilimsel çalışmalar safran bitkisinin faydalarından yararlanmak için günde 30 mg kullanılmasının etkili ve güvenli olduğunu gösteriyor. Depresyon üstünde yapılan bazı çalışmalarda kullanılan doz 60 mg’dir. Hatta bilimsel bulgular günlük 100 mg safran ekstresinin son derece güvenli olduğunu gösteriyor. Ancak biraz önce de belirttiğim gibi eğer ekstre olarak kullanacaksanız takviyenin üzerinde önerilen dozun üzerine çıkmayın. Daha yüksek dozlar mutlaka fitoterapi eğitimi almış bir doktor gözetiminde kullanılmalıdır.
Safran Çayı Tarifi
Porselen ya da cam bir bardağa küçük bir tutam (6-7 ip yeterli) safran koyun. Üstüne sıcak su ekleyin, ama su çok kaynar olmasın. Suyu kaynadıktan sonra 1-2 dakika bekletin. Safranın üstüne suyu ekleyin. İçmeden önce bardağın ağzını kapatıp 10 dakika kadar demlenmeye bırakın.
Safran Hakkında En Sık Sorulan Sorular
Safran baharatı ve etkileri üzerine hastalarımdan, okurlarımdan pek çok soru geliyor. En sık sorulan soruları kısaca yanıtlamak istiyorum… Her zaman altını çizdiğim gibi şifalı bitkilerin gücü ancak ve ancak sağlıklı bir beslenme modeli ile desteklendiklerinde ortaya çıkar.
Safran çayı zayıflatır mı?
Eğer sağlıklı, kan şekerinizin dengeli seyretmesini sağlayan bir beslenme modeli benimserseniz, destek güç olarak safran çayını içebilirsiniz. Güçlü antioksidan özellikleri genel sağlığı korumada da fayda sağlar. Ama tekrar altını çizelim; asıl önemli olan sağlıklı yağlar, kaliteli protein kaynakları açısından zengin, sağlıklı bir beslenme modelini benimsemek, kan şekerini fırlatan ekmek, makarna, poğaça gibi karbonhidratlardan uzak durmaktır.
Safran kansere iyi gelir mi?
Araştırmalar bitkiye özgü bileşenlerin cilt kanseri, göğüs kanseri gibi pek çok kanser türünde koruyucu etki sağladığı, kanserin metastazını önlediği yolunda bulgulara sahip. Bilimsel çalışmalar safranın sadece kanserden korunmada değil kanser tedavisinde de kullanılabileceğini işaret ediyor11.
Safran şeker hastalığına iyi gelir mi?
2024 yılında yayımlanan ve toplamda 869 katılımcının yer aldığı 15 randomize kontrollü çalışmanın incelendiği bir meta-analiz, safran ekstresinin HbA1C (kandaki üç aylık ortalama şeker seviyesi) değerinde kayda değer bir düşme sağladığını gösteriyor12. “İstediğimi yerim bir safran çayı içerim ya da bir safran kapsülü yutarım olur biter” diyenlere bir uyarı. Temel olan sağlıklı beslenmedir. Kötü besleniyorsanız hangi takviyeyi kullanırsanız kullanın, hangi bitki çayını içerseniz için fayda etmez!
Safranın yan etkisi var mıdır?
Yukarıda tarifini verdiğim çaydan günde bir-iki defa içerek sağlığınızı destekleyebilir, hastalıklara karşı direncinizi artırabilirsiniz. Bu çaydan herkes faydalanabilir. Eğer bitkinin ekstre formunu kullanacaksanız güvenilir bir markayı tercih edin. Günlük önerilen dozdan daha yüksek bir doz ancak fitoterapi eğitimi almış bir doktor önerisiyle alınmalı.
Safran ekstresi ne işe yarar?
Eğer bir baharatın şifalı gücünden optimum şekilde faydalanmak istiyorsanız o zaman bitkiye özel aktif maddelerin en konsantre formu olan ekstraktını kullanmalısınız. Güvenilir bir markanın ekstresini tercih edin. Safranın güçlü bir antioksidan etkisi olduğu biliniyor, depresyon ve menopoz semptomlarını hafiflettiği, erkeklerde cinsel gücü artırmaya, kan şekerini dengelemeye yardımcı olduğu, uyku kalitesini artırdığını, kalp ve göz sağlığını desteklediğini gösteren bilimsel yayınlar var. Bu özel bitkinin, tabiatta bulunan en güçlü bitkilerden bir tanesi ve tıbbi etkilerini kanıtlayan binlerce bilimsel yayın bulunuyor.
Referanslar:
1 “The Effects of Combined Scutellaria and Saffron Supplementation on Mood Regulation in Participants with Mild-to-Moderate Depressive Symptoms: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study” Valérie Dormal , Nutrients, 2025 Feb 26;17(5):809.
2 “The effects of saffron supplementation on cardiovascular risk factors in adults: A systematic review and dose-response meta-analysis” M. Zamani. Front Nutr . Aralık 2022, 8;9:1055517
3 “Efficacy of Saffron (Crocus sativus L.) in premenstrual Syndrome, labor, childbirth and menopause; A systematic review of clinical trials” M. Irani, Modern Care Journal, Mayıs 2023, Vol.20, issue 3
4 “The Effects of a Saffron Extract (affron®) on Menopausal Symptoms in Women during Perimenopause: A Randomised, Double-Blind, Placebo-Controlled Study”A. Lopresti, J.Menopousal Med. Haziran 2021, 2;27(2): 66-78.
5 “Possible effects of Saffron (Crocus sativus) in the treatment of erectile dysfunction: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial” B. Najafabadi, Journal of Herbal Medicine, Mart 2022, Vol: 32, 100551
6 “Therapeutic potential of saffron in brain disorders: From bench to bedside”, Erjola Bej, Phytother Res 2024 May;38(5):2482-2495.
7 “Saffron therapy for the ongoing treatment of age-related macular degeneration” Geoffrey K. Broadhead, BMJ, Open Opthalmology, 2024 – Volume 9-1
